Sprawa Barbary Kurdej-Szatan budziła kontrowersje nie tylko ze względu na emocjonalny charakter jej wpisu na Instagramie, ale także w kontekście prawnych granic wolności słowa. Post z 4 listopada 2021 roku, w którym aktorka nazwała funkcjonariuszy Straży Granicznej „maszynami bez serca i mózgu” oraz „mordercami”, wywołał natychmiastową reakcję opinii publicznej i organów ścigania. W rezultacie Kurdej-Szatan została oskarżona o zniesławienie, a sprawa trafiła na wokandę.
Podstawa prawna i zarzut zniesławienia
Prokuratura Okręgowa w Warszawie postawiła Barbarze Kurdej-Szatan zarzut zniesławienia funkcjonariuszy Straży Granicznej za pomocą środków masowego komunikowania. Przestępstwo to jest określone w art. 212 § 2 Kodeksu karnego i zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Kluczowym zagadnieniem było rozstrzygnięcie, czy wpis aktorki spełniał znamiona przestępstwa, czy też mieścił się w granicach dopuszczalnej krytyki działań publicznych.
Przebieg postępowania sądowego
- Grudzień 2022 – Sąd Rejonowy w Pruszkowie umorzył postępowanie, uznając, że czyn zarzucany Kurdej-Szatan nie zawiera znamion przestępstwa.
- Luty 2023 – Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy decyzję o umorzeniu, co czyniło ją prawomocną.
- Październik 2023 – ówczesny Prokurator Generalny, Zbigniew Ziobro, wniósł skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, podważając umorzenie sprawy.
- Listopad 2024 – Sąd Najwyższy uwzględnił skargę i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Warszawie.
- Marzec 2025 – Sąd Okręgowy w Warszawie ponownie umorzył postępowanie, uznając, że działania aktorki nie stanowiły przestępstwa zniesławienia.
Kluczowe kwestie prawne
1. Granice wolności słowa a krytyka działań publicznych
W toku postępowania sądy analizowały, czy wpis Barbary Kurdej-Szatan przekroczył granice dozwolonej krytyki i mógł zostać uznany za zniesławienie funkcjonariuszy publicznych. W polskim systemie prawnym wolność słowa ma swoje ograniczenia, zwłaszcza jeśli wypowiedź godzi w dobra osobiste lub wizerunek określonej grupy zawodowej.
2. Zniesławienie a subiektywna ocena
Kryterium rozstrzygającym była ocena, czy słowa użyte przez aktorkę miały na celu poniżenie funkcjonariuszy w opinii publicznej, czy stanowiły subiektywną i emocjonalną ocenę działań Straży Granicznej. Sąd uznał, że choć wpis był ostry, wpisywał się w kontekst debaty publicznej i mieścił się w granicach wolności wypowiedzi.
3. Skarga nadzwyczajna – rola Prokuratora Generalnego
Decyzja Zbigniewa Ziobry o wniesieniu skargi nadzwyczajnej wzbudziła dyskusję na temat stosowania tego narzędzia prawnego. Skarga nadzwyczajna została wprowadzona w 2018 roku jako mechanizm umożliwiający kwestionowanie prawomocnych orzeczeń sądowych w wyjątkowych przypadkach. Krytycy wskazywali, że jej zastosowanie w tej sprawie było próbą ingerencji politycznej w niezależność sądów.
Ostateczny wyrok i jego znaczenie
Ostateczne umorzenie postępowania przez Sąd Okręgowy w Warszawie w marcu 2025 roku zamknęło sprawę Barbary Kurdej-Szatan. Decyzja ta podkreśliła znaczenie ochrony wolności słowa, zwłaszcza w kontekście wyrażania opinii na temat działań organów publicznych. Jednocześnie wyrok stanowi przypomnienie o konieczności zachowania odpowiedniego języka w debacie publicznej.
Zgodnie z teorią wolności słowa Johna Stuarta Milla, swoboda wypowiedzi powinna być ograniczana jedynie wtedy, gdy prowadzi do bezpośredniego wyrządzenia szkody innym. Mill podkreślał, że otwarta debata, nawet jeśli zawiera ostre czy kontrowersyjne treści, jest kluczowym elementem demokratycznego społeczeństwa i pozwala na korygowanie błędnych poglądów oraz rozwój społecznej świadomości. W tym kontekście sprawa Kurdej-Szatan stawia pytanie, czy jej słowa faktycznie wyrządziły realną szkodę, czy też były jedynie emocjonalnym wyrazem sprzeciwu wobec działań państwowych.
Sprawa ta stała się istotnym precedensem w zakresie granic krytyki działań państwowych i pokazuje, jak dynamicznie kształtuje się interpretacja prawa w kontekście wolności słowa i odpowiedzialności za słowo w przestrzeni publicznej.
źródło zdjęcia: https://x.com/august_zywczyk/status/1898082957669417328/photo/1
Marta Stuchowska
