Podatnicy w Polsce często przegrywają z krajowym aparatem skarbowym, ale kiedy spór trafia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, szanse wyraźnie rosną. Z najnowszego raportu „Polskie sprawy podatkowe przed TSUE 2004–2024” wynika, że aż 70 proc. spraw rozpatrzonych przez TSUE zakończyło się pomyślnie dla podatników. To wyraźny sygnał, że unijny wymiar sprawiedliwości stał się istotnym mechanizmem ochrony praw obywateli wobec nadmiernej interpretacji przepisów przez polską administrację skarbową.
TSUE lepszy niż NSA? Statystyki mówią same za siebie
Jak wynika z piątej edycji raportu przygotowanego przez redakcję LEX, od momentu przystąpienia Polski do UE do końca 2024 roku zapadły 87 wyroków podatkowych TSUE dotyczących polskich spraw. W aż 61 przypadkach orzeczenia były korzystne dla podatników. To niemal odwrotna statystyka niż w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, gdzie tylko ok. 30 proc. spraw przed NSA kończy się wygraną podatników.
W tym sensie, znaczenie TSUE jest nie do przecenienia, zwłaszcza w sprawach dotyczących podatku VAT, gdzie polskie przepisy bywają niezgodne z dyrektywami unijnymi.
„Orzecznictwo Trybunału jest najskuteczniejszym sposobem przełamywania ugruntowanej – mimo wątpliwości co do zgodności z prawem UE – linii orzeczniczej polskich sądów”
- doradca podatkowy Jerzy Martini , przywołując przykład sprawy C-241/23 z 8 maja 2024 r., dotyczącej aportu nieruchomości w zamian za akcje.
Unijny parasol ochronny nad członkami zarządów i samorządami
W 2025 roku TSUE wydał kilka kluczowych orzeczeń. W sprawie Adjak (C-277/24) Trybunał przyznał, że członkowie zarządu, którzy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania podatkowe spółki, powinni mieć realną możliwość zakwestionowania ustaleń fiskusa. Podobnie w sprawie Genzyński (C-278/24) TSUE wskazał, że byli i obecni członkowie zarządów muszą mieć zagwarantowane prawo do obrony w postępowaniu, które może mieć dla nich finansowe konsekwencje.
„To bardzo ważne orzeczenia, które na pewno wzmacniają pozycję członków zarządu”
- ocenia Adam Wiśniewski, menedżer w Crido.
Nie mniej ważne było rozstrzygnięcie z 29 kwietnia 2025 r. (C-453/23), w którym TSUE uznał, że zwolnienie z podatku od nieruchomości infrastruktury kolejowej stosowane w Polsce nie stanowi pomocy publicznej. Trybunał potwierdził tym samym, że państwa członkowskie UE mają szeroką autonomię w kształtowaniu ulg i preferencji podatkowych w zakresie podatków niezharmonizowanych.
Najskuteczniejsi pełnomocnicy i rosnąca rola sądów administracyjnych
W zestawieniu pełnomocników najczęściej i najskuteczniej reprezentujących podatników przed TSUE dominuje Jerzy Martini, który wygrał cztery z siedmiu prowadzonych spraw. Wśród nich znalazły się głośne wyroki w sprawach Brzeziński, Magoora i Oasis East. Pozycje tuż za nim zajmują m.in. Tomasz Michalik z kancelarii MDDP, Lesław Mazur z Thedy & Partners oraz adwokaci Tomasz Grzejszczak i Jacek Skrzydło.
Michalik podkreśla, że „TSUE wypracował mechanizm bezpośredniego zastosowania przepisów unijnych, pozwalający polskim podatnikom na pominięcie reguł wynikających z przepisów krajowych i zastosowanie bezpośrednio regulacji unijnych”. Jak tłumaczy, oznacza to, że podatnik może w przypadku kolizji prawa krajowego z dyrektywą, wybrać bardziej korzystną, unijną ścieżkę rozliczeń.
Z roku na rok rośnie też aktywność wojewódzkich sądów administracyjnych, które coraz śmielej kierują pytania prejudycjalne do TSUE. To korzystna zmiana, która w dłuższej perspektywie może przełożyć się na lepszą jakość orzecznictwa krajowego i mocniejsze zakotwiczenie polskiego prawa podatkowego w europejskich standardach.
Robert Bagiński
