Nie wszyscy zadłużeni muszą spłacać swoje zobowiązania do końca życia. Polskie prawo przewiduje mechanizmy, które w wyjątkowych przypadkach pozwalają na całkowite umorzenie długów, nawet bez dokonywania jakichkolwiek spłat. To rozwiązanie szczególnie ważne dla seniorów i emerytów, którzy żyją samotnie, mają niskie świadczenia i nie są w stanie regulować swoich zobowiązań.
Upadłość konsumencka to postępowanie sądowe umożliwiające osobom fizycznym, które nie prowadzą działalności gospodarczej, wyjście z długów w sposób zgodny z prawem. Reguluje ją ustawa Prawo upadłościowe z 2003 roku. W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś stał się niewypłacalny i nie jest w stanie regularnie spłacać swoich zobowiązań, może ogłosić upadłość i rozpocząć nowe życie bez ciągłego stresu, wezwań komorniczych i windykacyjnych.
Wiele osób trafia do sądu w sytuacji, gdy nie z własnej winy utraciły źródło dochodu — wskutek choroby, wypadku czy śmierci współmałżonka. Dla takich osób upadłość konsumencka staje się jedynym sposobem na uregulowanie sytuacji finansowej. W przypadku seniorów, którzy utrzymują się z niewielkich emerytur, sądy coraz częściej decydują się na całkowite umorzenie długów, uznając, że dalsze egzekwowanie należności byłoby niehumanitarne.
Uproszczona procedura i rola syndyka
Jeśli sytuacja majątkowa dłużnika jest nieskomplikowana, nie prowadził firmy, nie posiada licznych wierzycieli ani majątku, to sąd może zastosować tzw. uproszczoną upadłość konsumencką. Takie postępowanie trwa zwykle od sześciu do ośmiu miesięcy i wymaga mniejszego zaangażowania sądu.
W trakcie postępowania syndyk sprzedaje majątek dłużnika, aby zaspokoić roszczenia wierzycieli. Obejmuje to m.in. nieruchomości, pojazdy czy wartościowe przedmioty. Prawo jednak chroni osoby upadłe przed całkowitą utratą dachu nad głową. Sąd może przeznaczyć część uzyskanych środków na wynajem mieszkania przez okres do dwóch lat.
Nie wszystko może zostać sprzedane. Zajęciu nie podlegają rzeczy codziennego użytku, odzież, żywność czy podstawowe sprzęty gospodarstwa domowego. Chronione są również narzędzia niezbędne do pracy. W przypadku emerytów i rencistów potrącenia są ograniczone: syndyk może zająć maksymalnie 75 procent świadczenia, jednak seniorowi musi pozostać co najmniej 1331 zł netto miesięcznie.
Pomoc dla osób czasowo niewypłacalnych
W niektórych sytuacjach sąd może warunkowo umorzyć długi, bez ustalania planu spłaty. Dzieje się tak, gdy dłużnik nie jest obecnie w stanie regulować zobowiązań, ale istnieje szansa, że jego sytuacja finansowa poprawi się w przyszłości. Warunkowe umorzenie trwa przez okres pięciu lat. Jeśli w tym czasie wierzyciel udowodni, że dłużnik odzyskał zdolność do spłaty, sąd może przywrócić obowiązek regulowania długu.
Jeżeli jednak w ciągu pięciu lat nikt nie złoży takiego wniosku, długi zostają automatycznie umorzone. W tym okresie dłużnik ma obowiązek co roku składać sprawozdanie o swojej sytuacji finansowej, w tym informacje o dochodach, wydatkach i ewentualnie nabytym majątku.
Najbardziej korzystne dla dłużnika jest całkowite umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty. To rozwiązanie stosowane jest w wyjątkowych przypadkach, gdy sąd uzna, że dłużnik jest trwale niezdolny do jakichkolwiek spłat. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że najczęściej dotyczy to samotnych emerytów, którzy otrzymują świadczenia zbliżone do najniższej emerytury.
W takich przypadkach dalsze egzekwowanie długu byłoby pozbawione sensu, bo seniorzy i tak nie byliby w stanie spłacać należności. Państwo w takich sytuacjach pokrywa koszty postępowania, a dłużnik po jego zakończeniu zostaje całkowicie uwolniony od zobowiązań. Wyjątkiem są jedynie długi alimentacyjne, których zgodnie z prawem nie można umorzyć.
Nowy początek bez długu
Aby skorzystać z upadłości konsumenckiej, należy złożyć w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Wzór formularza dostępny jest na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Wniosek powinien zawierać dokładny opis sytuacji finansowej, listę wierzycieli, wysokość zadłużenia oraz w razie potrzeby prośbę o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.
Jeśli sąd uzna, że dłużnik ma choć minimalną zdolność do spłaty części zobowiązań, ustali tzw. plan spłaty wierzycieli. Zazwyczaj okres ten nie przekracza trzech lat, a po jego zakończeniu wszystkie pozostałe długi zostają definitywnie umorzone. W sytuacjach, gdy sąd uzna, że dłużnik przyczynił się do swojego zadłużenia z własnej winy, np. przez lekkomyślne decyzje finansowe, plan spłaty może zostać wydłużony nawet do siedmiu lat.
Upadłość konsumencka i możliwość umorzenia zobowiązań to realna szansa na nowy start, zwłaszcza dla seniorów, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej. W wielu przypadkach oznacza to nie tylko ulgę finansową, ale także spokój psychiczny po latach stresu i bezradności wobec rosnących zobowiązań.
Choć sądy rozpatrują takie sprawy indywidualnie, jedno jest pewne: polskie prawo daje drugą szansę tym, którzy naprawdę nie mają już możliwości spłaty długu. Dla emerytów o najniższych dochodach to często jedyna droga do odzyskania stabilności i poczucia bezpieczeństwa.
Robert Bagiński
Fot.: Pixibay
